Jednym ze sposobów stania się właścicielem lub współwłaścicielem auta jest darowizna. W niektórych przypadkach ta forma pozwala na spore oszczędności związane z obciążeniami fiskalnymi czy wydatkami ponoszonymi na ubezpieczenie samochodu. Oczywiście umowa darowizny wymaga spełniania kilku obowiązków spoczywających zarówno na osobie obdarowanej, jak i darczyńcy. Warto je przybliżyć, wyszczególniając, jak wygląda darowizna samochodu w rodzinie w zależności od stopnia pokrewieństwa. Jak przedstawiają się grupy podatkowe darowizny.
Umowa darowizny samochodu przypomina treścią wzór umowy kupna-sprzedaży. Co istotne, przepisanie samochodu może dotyczyć nie tylko całego pojazdu, ale też jego części. Oczywiście przedmiotem może być zarówno nowy samochód, jak i używany. Również uszkodzony, choć w tym przypadku mogą wystąpić komplikacje podczas rejestracji. Trzeba jeszcze dodać, że zawarcie umowy darowizny auta może dotyczyć osób niespokrewnionych. Szczegółowe przepisy regulujące obie sytuacje, darowizna pojazdu w rodzinie i pomiędzy osobami spoza rodzinnego kręgu, reguluje Kodeks cywilny. Ale dzięki naszemu wpisowi nie będzie trzeba wertować paragrafów, aby znaleźć odpowiedź na pytanie, jak wygląda przepisanie samochodu.
Czym jest darowizna?
Na wstępnie warto precyzyjniej, nieco prawniczym językiem, przybliżyć, czym jest darowizna. W świetle prawa to nic innego, jak nieodpłatne świadczenie części własnego majątku na rzecz drugiej osoby. Najczęściej w ten sposób zmieniają właścicieli nieruchomości (domy, mieszkania) oraz rzeczy ruchome (w naszym przypadku samochód). Szczegóły dotyczące praw i obowiązków związanych z darowizną regulowane są w art. 888 – art. 902 Kodeksu cywilnego. Poza przekazaniem praw własności do rzeczy świadczenie darowizny może dotyczyć też m.in. zwolnienia z długu, zapłaty pieniężnej czy zniesienie prawa obciążającego majątek osoby obdarowanej (choćby hipoteki).
Dobrze jest wiedzieć, że nie każde bezpłatne (darmowe) przekazane jest uznawane za darowiznę. Na tej liście znajdują się chociażby: bezpłatne użyczenie, nieoprocentowana pożyczka, usługi świadczone za darmo czy zrzeczenie się prawa jeszcze nienabytego (potencjalnego, jak np. dziedziczenia majątku). Co ważne, darczyńcą i obdarowanym może być każdy (oczywiście za wyjątkiem osób ubezwłasnowolnionych), także dziecko. W ostatnim przypadku chodzi o dziecko narodzone. Ponadto w wielu sytuacjach, aby darowizna stała się faktem, może być niezbędna zgoda sądu rodzinnego i opiekuńczego.
Darowizna samochodu – co powinna zawierać?
Wiedząc już, czym w prawniczej rzeczywistości jest darowizna, nadszedł czas, by opisać sytuacje związane z tematem naszego artykułu. Umowa darowizny samochodu ma być możliwie najbardziej precyzyjna, co pozwoli uniknąć ewentualnych komplikacji w urzędzie. To ważna informacja, ponieważ nie obowiązuje jeden wzór umowy darowizny. Poniżej znajdziesz wskazówki, co powinien zawierać akt darowizny samochodu:
- Miejsce i data zawarcia umowy.
- Dane stron umowy, czyli osoby obdarowywanej i darczyńcy.
- Opis przedmiotu darowizny.
- Wartość przedmiotu darowizny.
- Oświadczenie darczyńcy o tym, że auto należy tylko do niego.
- Oświadczenie o darowiźnie.
- Datę przekazania przedmiotu umowy.
- Czytelne podpisy obu stron umowy.
Wspominając opis przedmiotu darowizny, należy podać te same informacje, które są niezbędne przy podpisywaniu umowy kupna-sprzedaży. A zatem powinno się tam znaleźć takie dane, jak: marka o model samochodu, data produkcji, numer nadwozia, numer rejestracyjny, kolor, numer VIN, przebieg. Ponadto dobrze jest zadbać o to, żeby akt darowizny samochodu obejmował informacje dotyczące stanu technicznego. To istotne, ponieważ wysokość podatku od darowizny zależy od wartości auta, a tę urzędnik bierze na podstawie tabel Eurotax, czyli szacunkowo. Może się okazać, że auto w gorszym od przeciętnej stanie technicznym jest mniej warte, więc wtedy są podstawy, aby zapłacić niższy podatek od darowizn. Trzeba mieć też na uwadze, że zaniżanie wartości jest ryzykowne.
Przy podejrzeniach o znacznym zaniżeniu wartości darowanego auta urzędnik może zlecić wycenę biegłemu. Jeżeli okaże się, że różnica przekracza 33 proc., to konieczne będzie pokrycie kosztów pracy biegłego rzeczoznawcy. Widać więc, że tak pozornie prosta czynność, jaką jest przepisanie samochodu, można zbytnio skomplikować. Poniekąd na własne życzenie. Co istotne, akt darowizny samochodu nie musi oznaczać, że pojazd będzie od razu do dyspozycji nowego właściciela. Stąd właśnie powinien być zapis o dacie przekazania pojazdu. Dobrą praktyką na tego typu umowach jest podanie stopnia pokrewieństwa. Pozwoli to usprawnić proces.
Umowa darowizny części samochodu
Ciekawą i dość chętnie wykorzystywaną opcją jest umowa darowizny części samochodu. Co oczywiste, nie chodzi o darowanie komuś np. silnika czy karoserii, ale o współwłasność. Ta może być korzystna przede wszystkim ze względów ubezpieczeniowych. Tę furtkę wykorzystują młodzi stażem kierowcy, którzy nie mogą liczyć na żadne zniżki. Zatem wpływ darowizny na ubezpieczenie OC może pozwolić zaoszczędzić kilkaset złotych (niekiedy nawet ponad 1000 zł; wg danych Mubi.pl w 2023 roku średnio było to niespełna 500 zł). Zawarcie umowy darowizny auta może się opłacać. Darowizna samochodu w rodzinie to interesująca opcja.
Umowa darowizny połowy samochodu zasadniczo nie różni się od tradycyjnej. Wypełniając ją, należy jeszcze dodatkowo zaznaczyć, że obdarowywany staje się właścicielem połowy samochodu (współwłaścicielem).
Wspominając o zaletach tego rozwiązania, pora wspomnieć o wadach. Najważniejsze z nich to ryzyko utraty zniżek. Jeżeli dojdzie do szkody spowodowanej przez któregokolwiek ze współwłaścicieli, to wspomniane zniżki straci każdy. Darowizna samochodu a ubezpieczenie to interesujący temat, ale jak się okazuje, obarczony ryzykiem. Kolejnym utrudnieniem związanym ze współwłasnością pojazdu może wystąpić przy odsprzedaży. Konieczna będzie zgoda obu stron.
Darowizna samochodu w rodzinie – stopnie pokrewieństwa
Sprawa należnego podatku od darowizny pojazdu w świetle prawa uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa. Co istotne, zwolnione z podatku są osoby najbliżej spokrewnione. Ustawodawca podzielił to w następujący sposób:
- Grupa 0, do której należą: małżonkowie, dzieci, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym oraz macocha.
- Grupa I, w której są: pradziadkowie, wnuki, prawnuku, teściowie, zięć oraz synowa.
- Grupa II obejmuje: rodzeństwo rodziców, zstępni rodzeństwa (czyli dzieci brata lub siostry), małżonkowie rodzeństwa, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie pozostałych zstępnych (np. mąż lub żona wnuka czy prawnuka), zstępni i małżonkowie pasierbów.
- Grupa III to: osoby o jeszcze dalszym pokrewieństwie niż we wcześniejszych grupach oraz osoby niespokrewnione.
Kwoty wolne od podatku
Darowizna samochodu zgodnie z prawem opiera się o progach podatkowych (grupach) związanych ze wspomnianym chwilę wcześniej stopniu pokrewieństwa. Poniżej wysokość kwot wolnych od podatku (w analizowanym przykładzie to zazwyczaj wartość rynkowa pojazdu):
- Zwolnienie od podatku: obowiązuje osoby z grupy 0.
- 36 120 zł dla osób z grupy I.
- 27 090 zł dla osób z grupy II.
- 5733 zł dla osób z grupy III.
Trzeba jeszcze dodać, że podział na grupy podatkowe darowizny jest istotny z punktu widzenia wysokości podatku. Kolejną składową podatku jest wartość darowanego przedmiotu. Oczywiście dla osób o najbliższym stopniu pokrewieństwa nie ma to znaczenia, ale pod jednym warunkiem. Aby móc z tego skorzystać (z niepłacenia fiskusowi) należy fakt darowizny zgłosić w ciągu 6 miesięcy (stąd tak ważne daty na umowach). W przeciwnym razie będzie konieczność opłaty podatku. Co jeszcze? Okazuje się, że do określonej kwoty nie ma obowiązku zgłaszania darowizny do urzędu skarbowego. W 2023 roku jest to 10 434 zł. Można więc przyjąć, że w przypadku wielu starszych aut, o ile nie są już klasykami, zgłoszenie darowizny przez osoby należące do grupy 0 auta nie będzie konieczne.
Wspominając o ulgach związanych z opodatkowaniem darowizn, należy dodać, że ustawodawca ustalił kwoty zwolnione od podatku jako wszystkie darowizny, które miały miejsce w ciągu 5 lat. Wartość darowizn sumuje się, zatem często zdarza się, że będzie trzeba zgłosić do urzędu skarbowego przyjęcie auta o niewielkiej wartości. Może to mieć miejsce, jeśli np. w ostatnich 5 latach podatkowych rodzic bądź rodzice oficjalnie przekazali córce czy synowi mieszkanie. Wtedy nawet minimalna wartość rynkowa samochodu ma znaczenie i fakt otrzymania prezentu od rodziców należy zgłosić do fiskusa.
Przeczytaj też: Zakup auta bez OC
Jak zarejestrować samochód pochodzący z darowizny?
Przerejestrowanie samochodu otrzymanego jako darowiznę przebiega analogiczne jak w przypadku zakupu czterech kółek. Trzeba udać się do wydziału komunikacji, mając ze sobą umowę darowizny, dowód osobisty, dowód rejestracyjny pojazdu, kartę pojazdu (jeśli została wydana), tablice rejestracyjne oraz potwierdzenie ważności polisy OC. Jeśli okaże się, że auto nie miało aktualnego ubezpieczenia OC, najpóźniej w dniu rejestracji należy zawrzeć stosowną umowę. Także jeżeli okazałoby się, że darowany samochód nie jest dopuszczony do ruchu (nie przeszedł przeglądu), należy dokonać go jeszcze przed rejestracją.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku w wydziale komunikacji otrzymuje się nowe tablice rejestracyjne – tak było jeszcze do niedawna. Jednak od 31 stycznia 2022 roku istnieje możliwość zachowania dotychczasowych tablic rejestracyjnych, ale pod warunkiem, że stare tablice są czytelne i niezniszczone. To spora zmiana i też pójście na rękę osobom, które chcą zachować tzw. czarne blachy. Z tej opcji, zachowania czarnych tablic rejestracyjnych, chętnie korzystają nowi właściciele klasyków czy youngtimerów.
