Podczas rozmowy o płynach eksploatacyjnych w samochodzie, z pewnością większości kierowców w pierwszej kolejności pomyśli o oleju silnikowym. Wszyscy wiedzą, że jego regularna wymiana jest konieczna. Czy jednak zdają sobie sprawę czemu? Odpowiedzi na to pytanie poszukiwać należy we wnętrzu jednostki napędowej podczas jej pracy. Chodzi o niezwykle ekstremalne warunki i funkcje jakie w takim środowisku pełni olej.
Silnik w samochodzie to zestaw metalowych części, które w trakcie pracy poruszają się. Aby proces mógł przebiegać bez większych zakłóceń, konieczna jest obecność oleju. Ten odgrywa niezwykle ważną rolę. A pierwszym jej rozdziałem jest redukcja współczynnika tarcia. Zaraz po uruchomieniu jednostki napędowej, olej silnikowy jest rozprowadzany po układzie krążenia przez pompę. W tym samym czasie zaczyna tworzyć cienki film olejowy – a wszystko za sprawą właściwej lepkości i specjalnych dodatków.
Pojawienie się warstwy ochronnej sprawia, że metalowe elementy mogą stosunkowo gładko poruszać się względem siebie. A to o tyle ważne, że mówimy o naprawdę integralnych częściach motoru – w tym wałkach rozrządu, tłokach czy wale korbowym. Zmniejszenie siły tarcia znacznie spowalnia proces zużycia. Spowolniony proces zużycia z kolei gwarantuje silnikowi trwałość. I choć rola związana ze smarowaniem wnętrza jednostki napędowej jest jedną z kluczowych. Nie wyczerpuje jeszcze pełnej listy.
Spłukuje osady – funkcje oleju silnikowego
Drugim i niemniej ważnym zadaniem jest wymywanie osadów. A tych wbrew pozorom nie brakuje! We wnętrzu motoru mogą pojawić się opiłki, pył z powietrza, ziarenka piasku oraz składniki niespalonego paliwa. Niezwykle groźny dla stanu jednostki napędowej jest też nagar – także wypłukiwany przez olej silnikowy. Zapieczone cząsteczki tworzą chropowatą strukturę, która dosyć szybko jest w stanie porysować i zniszczyć m.in. powierzchnię cylindra i doprowadzić do konieczności przeprowadzenia remontu.
Zanieczyszczenia są zbierane przez olej silnikowy i wraz z nim spływają do miski olejowej. Czemu w większości tam właśnie zostają? Decyduje o tym dwupoziomowy system filtracji. Pierwszym krokiem jest odcedzenie większych brudów za sprawą specjalnego sitka zwanego smokiem olejowym. Drugi stopień jest realizowany przez filtr. Filtr oleju skutecznie rozprawia się nawet z najdrobniejszymi zanieczyszczeniami. W ten sposób smarowidło powracające do wnętrza silnika zawiera jedynie rozpuszczone i zneutralizowane drobinki cząsteczek odkładających się po procesie spalania.
Kolejną i niemniej ważną funkcją oleju silnikowego jest ochrona przed wewnętrzną korozją jednostki napędowej. Metalowe elementy w postaci tłoków czy panewek mogą z czasem zacząć utleniać się. Prowodyrem tego procesu nie będzie jednak woda, a kwaśne związki, które wytworzyły się przy okazji procesu spalania. Olej za sprawą odpowiedniego składu jest w stanie najpierw je neutralizować, a później rozpuszczać. Co więcej, cząsteczki te wchodzą w skład smarowidła. Razem z nim są zatem usuwane z silnika podczas wymiany.
Olej silnikowy musi się zmagać z… temperaturą!
Podstawą pracy silnika w samochodzie jest proces spalania. A z tym nieubłaganie wiąże się wytwarzanie temperatury. Choć ta jest konieczna do stworzenia optymalnych warunków roboczych, nie może być zbyt wysoka. Odbieraniem większości ciepła z bloku zajmuje się układ chłodzenia. W mniejszym stopniu, ale nadal rolę tą pełni też olej silnikowy. Smarowidło odbiera temperaturę chociażby z denka tłoka – a wartość jest niebagatelna, bowiem może tam być aż 250 stopni Celsjusza! Poza tym chłodzi turbosprężarkę. Jako że olej ma do czynienia często z naprawdę dużymi temperaturami, niektórzy producenci montują w silniku jego chłodnice. Ciepłota jest odbierana od smarowidła na krótko przed tym, zanim to trafi do miski olejowej.
Olej smaruje, czyści, odprowadza ciepło i chroni przed korozją. Jest jeszcze jedna funkcja, o której kierowcy mogą sobie nawet nie zdawać sprawy. To smarowidło – i to o odpowiednich parametrach! – umożliwia prawidłowe działanie silnika. Dziś tworzenie motorów stało się inżynierią naprawdę precyzyjną. W efekcie producenci zaczynają wymagać stosowania w swoich silnikach nie tyle oleju o parametrach ogólnych, ale też i szczegółowych. To bardzo ważne, bowiem dopiero smarowidło dedykowane i dysponujące właściwą lepkością pozwoli np. jednostce napędowej na osiągnięcie deklarowanego ciśnienia sprężania.
Olej silnikowy i filtr z czasem stają się zbyt zanieczyszczone. Smarowidło traci przez to swoje pierwotne właściwości i nie jest w stanie prawidłowo chronić elementów jednostki napędowej. Trudności ma także filtr – w skrajnym przypadku najnormalniej w świecie może się zapchać. Obydwa czynniki sprawiają, że kluczowego znaczenia nabiera regularna wymiana oleju wraz z osadnikiem. Co ile należy powtarzać procedurę? Mechanicy zalecają ustalenie interwału na poziomie 10 – 20 tysięcy kilometrów. Choć czynność należy powtarzać stosunkowo często, nie jest ona droga. Wymiana oleju w małym samochodzie miejskim może kosztować zaledwie 100 złotych.
Funkcje oleju silnikowego – podsumowanie
Olej silnikowy jest naprawdę wszechstronny. Bez niego siły tarcia szybko zniszczyłyby tłoki i wałki, zanieczyszczenia na stałe osadziły się na ścianach cylindra, temperatura doprowadziła do pęknięcia bloku, a turbosprężarka nie przepracowała dłuższej chwili. Jego rola podczas eksploatacji motoru jest kluczowa, jeszcze bardziej kluczowe jest jednak dbanie o jego stan. Jeżeli kierowca o tym zapomni, będzie się musiał liczyć z kosztami. A te w przypadku konieczności wykonania remontu silnika, z całą pewnością będą potężne.